Çocuklar İçin Uygun Oyuncak Seçimleri

Çocuklar var olmaya başladıkları andan itibaren önce anneyle sonra ise çevre ile iletişim halindedirler. Ancak dil gelişimleri tamamlanmadığı için kendilerini ifade ederken bazı gelişimsel dönemlere has hareket kalıpları, mimikler ve materyaller kullanırlar. Bu materyaller çoğunlukla oyuncaklar, zaman zaman ise oyuncak olmasa da oyun kurabildikleri nesnelerdir (örneğin; peçete, sopa, pet şişe, çiçek, kolye…).

Oyuncakların çocukların dünyasında çok önemli bir yere sahiptir. Oynadığı oyuncak hayal dünyasını, yaratıcılığı, sosyal yetenekleri, bekleme iş birliği ve paylaşımı geliştirir. Aynı zamanda oyuncakları kullanım şekli ya da oyuncaklarla kurdukları oyunlarla iç dünyaları ve yaşadıkları hakkında ip uçları verir, kurdukları oyunlarla istedikleri anı yeniden yaşayarak mutlu oldukları anları uzatabilirler veya korku, kaygı gibi rahatsızlık yaratan durumları yeniden yaşayarak çözümleyebilirler.

Çocukların hayatlarında bu kadar yoğun ve aktif bir öneme sahip olan oyuncakların seçimi de ebeveynler açısından dikkat edilmesi gereken bir konu olmakta. Çocuğun bulunduğu gelişimsel dönem, çocuğun ilgisi, oyuncağın işlevselliği, hijyen ve bakımının kolaylığı, sağlığı tehlikeye sokmayan maddelerden yapılmış olması ve Avrupa Birliği standartlarına uygunluğu (CE amblemli) dikkate alınmalıdır. Oyuncaklar ne kadar basit ve karmaşıklıktan uzaksa çocuğun hayal dünyasının ve yaratıcılığının gelişmesine o ölçüde destek olacaktır. Elektronik oyuncaklar, hareketli, ışıklı oyuncaklar birden fazla uyarıcıyı aynı anda kullandıkları için dikkat toplamada zorluk yaratabilirler, çocuğun genel yaşantısında dikkat toplama hızı ve süresi azalabilir.

Oyuncak seçimi yaparken dikkat edilmesi gereken diğer unsurlar ise çocuğun hayal dünyasını yansıtabilmesi ve kendisini ifade edebilmesi için çeşitliliğin fazla olmasıdır. Her çocuğun yemek ve mutfak gereçleri, tamir aletleri, uçak- araba- kamyon gibi hareket ettirebilecekleri, tedavi edebilecekleri ilk yardım seti, bahçe seti, oyuncak bebekler, temizlik eşyaları, süper kahramanlar gibi genişletilmeli. Çocuklarda bu oyuncakları seçerken önceliğinizin çocuğun cinsiyeti değil hayal dünyasının ve gelişim süreçlerinin sağlıklı bir şekilde yol katetmesi olmalıdır. Oyuncak çeşitliliği yüksek olan çocuklar kendilerini daha rahat ifade edebilirler, karakter- zihinsel ve duygusal gelişimleri daha sağlıklı ve hızlı gelişir.

Gelişim dönemlerine göre çocuklara uygun oyuncak seçimi;

• 0-6 aylık: Yeni doğan bebeğin oyuncağı bedenidir. Ellerini, kollarını, bacaklarını, ayaklarını oynatır ve inceler, aynadan kendisine bakar. Bu nedenle tavana ya da yatağının başına asılan, yüksek sesli olmayan, yumuşak ve renkli oyuncaklar, parmak kuklalar seçilebilir.
• 6- 8 aylık: Bu dönemde bebeklerin dişleri kaşınmaya başlar ve oturabilir hale gelirler. Tutabilecekleri büyüklükte, esnek, yumuşak, ses çıkaran oyuncaklar, diş kaşıyıcıları olabilir.
• 8- 12 aylık: Bebek emeklemeye hatta yürümeye başlamıştır. Odalar arasında gezinme, karıştırma davranışlarının neden olduğu merak duygusu yoğundur. Yumuşak toplar, bebekler, hayvanlar, arabalar ilgisini çekmektedir.
• 12- 18 aylık: Yürümeyle başlayan hızlanma ve merak duygusu devam etmektedir. Bu nedenle hareketli oyuncaklar (itme- çekme yapabilecekleri arabalar gibi) ve ses çıkaran oyuncaklar (müzik aletleri gibi) doğru tercihlerdir.
• 18- 24 aylık: İnşa etmek, keşfetmek, denemek ve birleştirmek bu dönemde çocukların hayal dünyasını geliştiren ihtiyaçlarıdır. Logolar, bloklar ve şekiller bu ihtiyaçlar için uygun olmaktadır.
• 2-3 yaş: Çocuklar için sosyalleşme, başkalarıyla ilişki kurma ve arkadaş olma başlar. Günlük hayatta yaşadıklarını tekrar deneyimleme, onları ifade etmek isterler. Bu nedenle bebekler, mutfak eşyaları, doktor malzemeleri, tamir eşyaları gibi hayatı kurgulayabildiği, yeniden deneyimleyebildiği oyuncaklar seçilmelidir.
• 3- 4 yaş: Çocuklar bu dönemde açık havada olmaktan keyif alırlar. Motor becerilerini geliştirebilen, enerjilerini doğru kullanmalarına yardımcı oyuncaklar idealdir. 3 tekerlekli bisikletler, büyük küpler, logolar, sallanan atlar, sökülüp takılan oyuncaklar…
• 4-6 yaş: Kesme- yapıştırma aktiviteleri, puzzle, hamurdan yeni şekiller yapma gibi motor becerilerini geliştire, yorum katabileceği, yaratıcılığını geliştiren materyaller idealdir.
• 6 yaş ve üzeri: Bu dönemde hem hayali oyunlar artar hem de sosyal oyunlar hız kazanır. Evcilik, doktorculuk, kukla gibi oyunların yanı sıra paten, ip atlama, top oynama gibi sosyal oyunlar ön plana çıkar.

Klinik Psikolog Duygu ERTEN