Yıkamayın Benim, Onu Kabul Edin: Çocuklarda Geçiş Nesnesi
Her çocuğun elinde her yere taşıdığı, olmadığı zaman huysuzlandığı, ağlama krizlerinin baş gösterdiği, bir karakter atfettiği bir oyuncağı, eşyası veya battaniyesi vardır. Çocukların gelişim dönemlerinde mutlaka geçirdikleri bir dönemdir. Kimi çocukta daha uzun süre, kimisinde daha kısa, bazı çocuklarda birden fazla nesne bazılarında sadece bir tane nesne hayatlarında çok önemli olmaktadır.
Bu tip eşyalar “geçiş nesnesi” olarak bilinmektedir. Geçiş nesnesi; çocuğun neredeyse bir uzvu gibi çocukla beraber her yere taşınmaktadır. Dolayısıyla fazlaca yıpranır, kirlenir, hasar görür ancak çocuk için önemini yitirmez. Anne babalar özelliklede titizliğe önem veren bir yapıya sahiplerse bu eşyayı/ oyuncağı yıkamak, temizlemek, onarmak bazen çöpe atmak isteyebilirler. Bu çok iyi bir fikir değil çünkü çocuğunuzun onu seçmesinin sebepleri var ve çocuğunuz onu o koku, doku ve yıpranmışlığıyla kabul ediyor, sizden beklediği ise yıkamak için destek değil saygı göstermeniz.
Çocuklar anne karnında aynı bedeni paylaştıkları için anne ile kendilerini tek bir birey olarak algılarlar. Doğumdan sonrasında da bu algı, çocuğun kendi beden sınırlarını keşfetmesi, anneden ayrışmaya başlaması ile değişmeye başlar. Hem kendi beden sınırlarını hem annenin sınırlarını keşfeden çocukta özerklik ve bireysellik gelişirken, aynı zamanda kaygılar ve korkular başlayabilir veya artabilir. Geçiş nesnesi böyle zamanlarda çocuğu sakinleştirir, duygularını ifade etmesini kolaylaştırır, duyguların dengelenmesini destekler ve güvende hissetmesine yardımcı olur.
Geçiş nesnesi genel olarak yumuşak, çocuğun elde kolayca tutup taşıyabildiği, sıcaklık duyabildiği bir nesnedir. Anneden ayrışmaya başlayan çocuk, bu nesneyi bedeninin anneden sonraki devamı olarak görür ve annesini çağrıştırabilecek bir nesne seçer. Annenin kokusunun olduğu bir eşarp veya fular da geçiş nesnesi olabilir. Buradaki önemli nokta ise nesneyi zorunluluk veya ihtiyaç dahilinde kullanması değil isteyerek seçmesidir. Pelüş bir oyuncak, battaniye, bir bez bebek, araba gibi oyuncaklar da geçiş nesnesi olarak seçilebilir. Çocuğun duygusal ihtiyaçları, annenin simgeleştirilen özellikleri, nesnelerin dokusu, yumuşaklığı ve kokusu gereği çocuğa hissettirdikleri nedeniyle birden fazla geçiş nesnesi olarak seçilebilir.
Geçiş nesnesi ile çocuk, anne ile yaşadıklarını bireyselleşme süresince devam ettirmeyi ve kendini dış dünyaya alıştırmayı amaçlar. Bu süreçte yaşadığı korkuları, kaygıları elinde gezdirdiği nesneye aktararak rahatlama sağlar ve sakinleşir, tıpkı onu kucağına alıp sırtını okşayarak sakinleştiren annesi gibi… Bu süre içerisinde o nesne ile anne şefkatini, ilgisini hissetmeye ve yaşadığı duyguları dengelemeye başlar.
Her birey nasıl ki sevgi ve kabul görmek ister, çocuklarında koşulsuz sevgi ve kabul göstermeyi ilk olarak deneyimledikleri zaman dilimidir. Çocuk geçiş nesnesini bedeninin bir parçası olarak görür ve duygusal anlamda da bir bütün gibi hisseder. Bu nedenle bu nesne ebeveynleri tarafından küçümsenmemeli, değer, saygı ve kabul görmelidir. Çocuğun haberi ve onayı olmadan üzerinde değişiklik yapılmamalı, yıkanmamalı, tamir edilmemelidir. Tıkama veya tamir yapmadan önce çocuğunuzla konuşmalı, ortak doğrultuda hatta beraber değişiklikleri yapmalı, istemiyorsa zorlamamalı ve kabul etmelisiniz. Kaybolmasına önlem olarak birebir aynısı yedekte tutulabilir belki ama onun yerini tutmayabilir. Yedeği yoksa resmini çocuğunuza çizdirebilir, resim doğrultusunda onunla konuşabilir, onu saklamasını söyleyebilirsiniz.
Geçiş nesnesi genellikle 5-7 yaş döneminde etkisini kaybetmeye başlar. Ancak okula yeni başladığı zaman korku ve kaygılarının yoğunluğuna göre bu eşyaya geri dönebilir, onunla okula gitmek isteyebilir. Ebeveyn- çocuk teması ve iletişimini, tensel sağlıklı dokunmayı (sırtını ve başını okşamak, ellerini tutmak, yanaklarını sevmek gibi), sarılmayı artırmak, eğer okulda bırakmanız gerekiyorsa haber vermek, vedalaşmak ve geri döneceğiniz zamanı somut olarak anlatmak kaygılarının azalmasına yardımcı olur, bu nesneye kısa süre içerinde ihtiyacı kalmaz. Eşyayı kullanma süresi ve ihtiyacı devam ederse bir uzmandan yardım alabilirsiniz.
Klinik Psikolog Duygu ERTEN