‘Hayır’ Demek size Zor mu Geliyor ?

Hayır Diyebilmek

Son zamanlarda “ben kimseye hayır diyemiyorum, zorlanıyorum” cümlesini sıkça duymuşsunuzdur, hatta belki söyleyenlerden biri sizsinizdir. Aslında “hayır” kelimesi her bireyin çocukluğunda söylemeyi en çok sevdiği kelimelerden biridir. “Hayır” kelimesiyle çocuk sınırları, kontrol kurmayı test eder ve öğrenir. Bu kelimeye zaman içerisinde aldığı tepkiler, çocukluk ve okul yıllarında yaşanan dışlanma, terk edilme, sevilmeme ve yalnız kalma korkuları; onaylanma ihtiyacı, beğenilme ve takdir görme isteği bizi zaman içerisinde bu kelimeden uzaklaştırabilir.

“Hayır” kelimesi çocukluk döneminde hem bedeni tanıma ve sınır koyma hem de bireysel zevkleri geliştirmede çocuklara yardımcı olmaktadır. İsteklere saygı duymayan ebeveyn tutumları, terk etmekle tehdit edip sevilmeyecekleri hissettiren ebeveynler çocuklarda bu kelimeyi kullandıklarında terk edilecekleri, kendi istek ve davranışlarının yetersiz, hatalı olduğu imajını yaratırlar.

“Hayır” kelimesinden uzaklaşmak ve kullanamamak, istenmeyen durumların kabul edilmesine ve devamlılığına, her ne kadar istenmese de ilişkilerin bozulmasına, öfke duygusunun yoğun olarak hissedilmesine, huzursuzluk ve rahatsızlık hissedilmesine, bireyin öz saygısının ve öz değerinin düşmesine neden olur. Erken fark edilip üstesinden gelinmediği zaman öfke patlamalarına, yetersizlik duygusu ve suçluluk duygusunun yaşanmasına, tükenmişlik sendromu, depresyon, uyku bozuklukları, sosyal ilişkilerde bozulmalara ve kaygı bozukluklarına zemin hazırlanmış olabilir.

   “Evet” kelimesini “hayır” kelimesinden daha çok kullanan bireyler; yanlış anlaşılma korkusu, terk edilme ya da dışlanma korkusu, olumsuz değerlendirilme ve ilişkilerinin hasar göreceği korkusu yaşayabilirler. Hatalı ya da yanlış davranışlardan kaçınmak, bencil olarak değerlendirilmemesi, kibar görünme isteği, herkesi mutlu edip sevildiğini hissetmek ve reddetmekten ve sonucunda dışlanmaktan kaçınmak için sıklıkla “evet” demektedirler. Geçmiş yaşamlarında tutarsız, reddedici, terk etmekle tehdit eden bir ebeveyn figürü varsa; bireyler zaman içerisinde “hayır” nerde ve ne zaman denir bilemez ve hesaplayamaz hale gelebiliyorlar.

“Hayır” diyemeyen bireylerde sıklıkla rahatsızlık, kendi işlerini yetiştirecek vakit bulamamak, isteksizlik yaşadıkları görülmektedir. Sıklıkla her duruma evet demek ya da onaylamak sadece sorumluluklarınızı artırmaz, aynı zamanda kişisel sınırlarınızın ihlal edilmesine ve hayatınızın kontrolünün elinizden alındığını hissettirir size. Rahatsızlık ve isteksizliğin altında temek olarak bu 2 durumun yattığını söyleyebiliriz.

Evet dediğiniz durumların listesini yapın ve sonrasında neler hissettiğinizi bu listeye ekleyin. Sizi “hayır” demekten alıkoyan sebepler nelerdi? Bu sebepleri düşününce neler hissettiniz? Başka hangi durumlarda bu hisleri yaşıyorsunuz? Eğer “hayır” deseydiniz neler olurdu? Neden istememiş olmanıza rağmen evet demiş olabilirsiniz? Bu sorular sayesinde yaşadığınız rahatsızlığınızın kaynağını bulmanız kolaylaşacak, duygusal ihtiyaçlarınızın farkına varabilecek ve kendinizi suçlama eğiliminiz azalacaktır.

Sebeplerini fark ettikten sonra artık daha kolay “hayır” diyebilirsiniz. Ancak yaşadığınız rahatsızlık hemen geçmeyecek ve hayır demekten kaçınmak isteyebilirsiniz. Bunu önlemek için elbette başka yollarda var. “Hayır” demek yerine ben dilini kullanarak istenilenleri yaparken zorlanacağınızı, bir başkasının daha uygun olabileceğini, kabul etmeden önce değerlendirmeniz gerektiğini, öncelikleriniz olduğunu ve erteleyemeyeceğinizi karşı tarafa anlatabilirsiniz. Örneğin; “Benden istediklerinin önemli ve en kısa zamanda halledilmesi gerekiyor, doğru mu anladım? Ancak benim halletmem gereken ……….. işlerim var, yetiştiremezsem ……. aksayacak. Bence sen bunları daha müsait olan bir başkasından iste, her ikimizin işi de aksamamış olur böylece ne dersin?”.  Hayır anlamına gelen ifadelerin net ve kararlı, söylerken de dürüst ve saygılı olmanız hem işinizi kolaylaştırır hem de reddedilmek, kaba olmak gibi korkularınızın düşündüğünüz gibi gerçekleşmediğini görme fırsatınız olur.