Çocuklara Okumayı Sevdirebilecek Öneriler

Günümüzde hem yetişkinleri hem de çocukların hayatında önemli katkıları olan bir etkinliktir okumak. Ne yazık ki okuma eylemeni gerçekleştiren birey sayısı oldukça az. Oysaki kitap okumak her yaştan insanın ruhunu, zihnini, ifadelerini besleyen, öğrenmeyi sağlayan ve sağlamlaştıran en güçlü ve en geniş kaynaktır. Küçük yaşlarda kitaplarla tanışmak ve alışkanlık haline getirmek, ilerde karakter yapılanmasından meslek seçimine, insan ilişkilerinden uyku kalitesine kadar olumlu anlamda etkileri olabilmektedir.

Kitaplar yaş grupları ve içeriklerine göre her yaş grubundaki bireye hitap edebilecek bir arkadaş olabilir. Kitaplar hayal dünyasını geliştirir, algılama kapasitesi, bilişsel kapasite, kelime dağarcığı, telaffuz, kendini ifade edebilme, hedef belirleme, karar verebilme, alınan kararları uygulamak için strateji geliştirme, yollar üretme, farklı düşünme becerileri, yeni ve farklı nesneleri öğrenme ve onları zihinde canlandırma, neden-sonuç ilişkisi kurabilmek, eleştirel düşünce geliştirebilme, bakış açısı kazanma ve empati geliştirmek kitap sayesinde elde edilen kazanımlardır.

Kitapla tanışma bebeklikten itibaren başlayabilir. Bez kitaplar, sadece resimleri olan, canlı renkli, içerisinde çeşitli dokunsal sayfaları bulunan veya üç boyutlu kitaplar çocukların ilgisini çekmekte ve oyun oynamalarına yardım edebilmekte. Çok küçük yaşlarda bile sadece oyun değil kitap zamanları da ayırmak, çocuğun hem sizi okurken görmesi hem de o kitapla ilgilenirken veya oynarken ona eşlik edilmesi kitaba olan ilgisini artıracaktır. Yatmadan önce veya gün içerisinde öykü ve masal okumak, kitaptaki resimlerden hikayeler üretmek, sırayla bir çocuk bir anne-baba bir şeyler ekleyerek kitabı eğlenceli hale getirebilirsiniz.

0-6 yaş arasında kitapla tanışan çocuklarda okumaya istekli ve olumlu bakma eğilimleri daha fazladır. Okula başladıktan sonra okuma- yazma öğrenmek, ödev yapmakla tanışmanın ardından kitap okumasını istemek ve bu dönemde kitapla tanışmak, çocuk için hayal dünyasını geliştiren, gelişimsel ihtiyaçlarını karşılayan kaynak olmaktan çıkar ve oyun zamanlarından çalan, ek bir ödev gibi anlaşılmaya daha müsait olan bir kaynağa dönüşür. Bu nedenle kitapla tanışma adına ebeveynlerinde kitapla ilgili olmaları ve okumaya vakit ayırmaları önemli rol oynamaktadır. Bir evde sürekli olarak film, televizyon ve bilgisayar ile ilgileniyorsa çocuklar gördüklerini ve duyduklarını sorgulamadan doğru kabul etme eğiliminde olur ve üzerine düşünmek onun için zor ve zaman kaybı olarak yorumlanabilir.

Kitap okumayı sevdirmek, zaman ayırmak ve o zamanı keyifli hale getirmek için yollar geliştirmek mümkün:

• Kitapçıda vakit geçirmek, kitapları tanıması incelemesi için zaman yaratmak, kısa süreli oyunlar üretmek. Örneğin bir kitap seçmesini ve o kitabın aynı raf üzerinde yerini değiştirmesini isteyebilir, sıcak-soğuk oyunu oynayabilirsiniz. Bir kitap seçmesini ve seçtiği kitabın rengini, özelliklerini söylemesini isteyebilir, bulmak için çabalayabilirsiniz.
• Evde bir kitap köşesi oluşturabilir, kitaplarını kendisinin seçmesini ve yerleştirmesini isteyebilirsiniz.
• Kitaplar için eğlenceli aksesuarlar alabilir veya birlikte kayıtlara resim çizerek, kağıtları şekilli kesip boyayarak veya keçeden şekiller vererek kitap ayraçları yapabilirsiniz.
• Çocuğunuzun çizdiği ve sakladığı resimleri birleştirerek birlikte kitap haline getirebilir, kapağını istedikleri gibi süslemelerine izin verebilirsiniz.
• Sevdiği kitapların arasına “bu kitabı sevdiğini biliyorum, bende seni seviyorum” gibi notlar saklayabilir, henüz okuma yazma bilmiyorsa çizdiğiniz küçük resimleri, renkli küçük kağıtları, kuş tüyü veya renkli sevebileceği başka materyalleri saklayabilir karşılaştığında şaşırmasını sağlayabilirsiniz.
• Kitap fuarlarına götürülebilir ve adına imzalanmış not yazılmış bir kitap alabilirsiniz.
• Kitap okuma ritüelleri, okuma zamanının geldiği özel işaretler, okuma alanına giderken oyuncu hareketler veya başka bir odadaysa özel selamlaşmalar geliştirebilirsiniz. “Biz seninle 3 ayakla okuma alanına gidelim mi” diyebilir, çocuğunuzun bir ayağı ile kendi bacağınızı kurdele ile bağlayarak “biz seninle 3 ayaklı bir masal kahramanıyız, bakalım kaç adımda kitap alanına gidebileceğiz?” diye oyunlaştırabilirsiniz.
• Merakını giderebileceği ilgisi olan bir dergiyi seçtirebilir ve çocuğunuzun adına üyelik oluşturabilirsiniz.
• Okudukları kitaplar üzerine konuşabilirsiniz, en çok sevdiği yeri, en çok üzüldüğü yeri, en korktuğu, sevmediği yeri ve nedenleri üzerine konuşabilirsiniz.

Kitap okumanın devamlılığını sağlayan en önemli kaynaklardan bir diğeri ise içsel motivasyondur. İçsel motivasyon ile çocuk bir nedene gerek olmadan kitap okumaya karar verir, sıkılsa bile hemen elinden bırakmaz, ne zaman bırakacağına kendi karar verebilir. Ebeveynler içsel motivasyonu korumak ve artırmak için kitap okuduktan sonra ödül koymak yerine kitap okumasını ve kitapla ilgilendiği süreyi överek destek olabilirler “kitap okurken …. şeklinde oturuyordun, çok iyi fikirmiş, bir dahakine bende deneyeceğim”, “kitap okurken çok odaklanmış görünüyordun, bir an kitabın arkasını da görüyorsun sandım, çok etkileyiciydi”, “vay canına ne kadar uzun süre kitap okudun, sen bu okumayı severek yapıyorsun galiba” gibi motive edici cümleler kurabilirsiniz. Bir diğer motivasyon kaynağı ise seçme özgürlüğüdür. Okuyacağı kitapları ilgi alanına göre kendisinin seçebiliyor, karar verebiliyor olması kitaplara olan ilgisinin ve kitaba zaman yaratmada istekli olmasını kolaylaştıracaktır.

Klinik Psikolog Duygu ERTEN