Çocuklarda Ödev İsteksizliğini Yönetebilmek
Okul dönemlerinin belki de sınavlardan daha gergin bir sürecidir ödev süreci. Sınavlar olur, notlar açıklanır ve bir sonraki sınava kadar bir süre rahatlar öğrenciler ancak ödevler hemen hemen her akşam aşamaları artarak verilmektedir. Sadece öğrenci için değil aynı zamanda veliler içinde sıkıntılı bir süreçtir ödev süreci. Veli toplantılarında veya öğretmenle konuştuğunuz zaman size bu konuda şikayet edebilir, diğer velilerle konuştuğunuzda sizi strese sokabilir. Öncelikle içiniz rahat olsun çünkü ödev sizin sorumluluğunuz değil ve çocuğunuz ödevlerini yapmazsa sorumlusu ve suçlusu siz değilsiniz, dahası ortada bir suçlu da yok!
Ödevin amacı; öğrenilenleri pekiştirmek, bir sonraki adımda öğrenilecekler için zemin oluşturmak, çocuktaki öz disiplini, sabretmeyi, zaman yönetimi yapabilmeyi, bağımsız olarak bir şeyleri başarabilmeyi, sorumluluk almayı, kendi öğrenme ve düşünme biçimini keşfetmeyi sağlamaktır. Ev içerisinde sorumluluk bilincini geliştirmeye yönelik tutumlarınız ödevlerin kendi sorumluluğunda olduğunu anlamasını kolaylaştıracaktır. Ödevlerin neden verildiğini, neden yapılması gerektiğini, ödev yapmanın hem okula hem hayata katkıları, yapılmazsa neler yaşayabileceğini anlatabilir; çocuğunuzun neler hayal ettiğini, neler yaşadığını ve varsa ödev ve okulla ilgili korkularını öğrenebilirsiniz.
Çocukların ödev yapmak istememelerinin altında her zaman sorumluluk bilinci yatmaz. Bazı çocuklar evde, okulda üzerlerine düşen görev ve sorumlulukları yerine getirebilirken sadece ödev yapmaya hevesli olmayabilirler. Dikkat dağınıklığı yaşıyor olabilir, ödevi anlamamış olabilir, ödevi sorumluluk değil zorunluluk olarak görüp baskıdan kaçmak isteyebilir, öğrenmeye karşı isteksiz olabilir, duygusal sorunlar yaşıyor olabilir, “ben zaten biliyorum ne gerek var ki” veya “zaten ödev kontrolü yapılmıyor” diye düşünebilir. Yaşadığı durumu ve sebebi öğrenmek ödev bilincinin ve temeldeki sorunun düzelmesi için ilk adım olabilir.
Çocuğun ödev yapmak istemediği zamanlarda sorunu çözmek adına yapılan ama aslında sorunu daha da büyüten doğru olmayan ebeveyn tutumları da mevcut. Çocuğa sürekli her durum ve ortada ödevlerini hatırlatmak, ödev yapması için hayatın diğer alanlarını kısıtlamak, ödev yapmasını sağlamak için abartılı övgüler, ödev yapması karşılığında hediye alma ya da söz verme, eleştirme- emir verme- azarlama, her an başında bekleyip kontrol etmek, beğenmediğiniz şeyleri silip tekrar yaptırmak ya da ödevleri öğretmek amacıyla ebeveynlerin yapması, okulla veya evle ilgili tehdit veya korkutucu cümleler (Örneğin; “ödevini yapmazsan öğretmenin sana kızar ve bir daha sevmez”, “ödevini yapmaz hocanı kızdırırsan seni babana söylerim”, “ödevini yapmazsan herkes ne tembel çocuk diyecek”…). Bu tutumlar sonucunda çocuk ödevlerini tamamlasa bile öğrenme tam anlamıyla gerçekleşmeyecek ve okul başarısına yansıyacaktır. Ayrıca destek görmediğini hissedecek, bir süre sonra hayal kırıklığı yaşayacak, sevilmiyorum, değersizim, başarısızım ya da …………….. yapmazsam sevilmem gibi duygu ve düşünceler çocukta yer edecektir.
Ödev isteksizliğine karşı ebeveynlerin alabilecekleri önlemler elbette var, ancak ödevin öğretmen- öğrenci arasında iş birliği olduğunu, sizin sadece destek olabileceğinizi unutmadan uygulanmalıdır. Okuldan geldikten sonra 45dk.-1 saat gibi bir süre dinlenmesine, yemek yemesine süre tanınmalıdır. Hayatı içerisinde yemek, okul ve uyku saatlerinin düzenli olan çocuklarda ödev zamanlarını takip etmesi daha kolay olacaktır. Ödev maratonu başlamadan önce çocuğunuzla konuşarak ne kadar süre ödeve vakit ayırabileceğini sorun. Dikkat süresi yaş grubuna ve çocuğun dikkat düzeyine göre değişebilmektedir ve genel olarak en uzun dikkat süresi 30-45dk. arasındadır. Belirlediğiniz sürenin sonunda 10-15dk. mola vermesini sağlayın. Mola zamanını anlayabilmesi için masasında bir çalar saat bulundurabilirsiniz.
Ders çalışması için bir alan belirleyin, bu alanda uyarıcılar denilen dikkat dağıtıcı eşyalar olmamasına dikkat edilmeli. Ödev yaparken kullanabileceği her materyali bulundurun, bu sayede çalışmasını eşya almak için bölmemesi olacaktır. Ödevi yardımcı olmak adına yapması gerekenleri anlayabileceği düzeyde anlatmalı, yapabildiğinden emin olduğunuz zaman ödev yapmaya yönlendirebilirsiniz. Uzun ve zorlu ödevleri parçalara bölebilir, her bölüm sonrasında kontrol ederek nasıl bir yolda olduğunuz görebilirsiniz. Her parçanın sonunda çocuğu uygun dozda övmek motivasyonunu artırır, övgünün önemli noktası ise biten bölümün niteliği değil çabalaması ve yapım sürecidir. Örneğin; “sen bu konuyu anlamadığını söylemene rağmen ödevlerin için çabalıyorsun ve yapabiliyorsun”, “anlamadığını söylemiştin ama iyi iş çıkarmışsın, pes etmemiş bir kısmını bitirmişsin bile”…
Ödev süresi ya da kontrolü sırasında çocuğunuzla gerilimler yaşayabilirsiniz. İlişkinizin okul sorunları yüzünden zedelenmemesi, gerilmemesi için ödevden sonra en az 30dk. Birlikte oyun oynamaya ve eğlenmeye özen gösterin. Eksik, unutulmuş, gecikmiş ve bitmemiş ödevlere müdahalede bulunmayın, bırakın sadece ödevin değil yapmadıklarının da sorumluluğunu üstlensin. Okulda ise öğretmenin ödev kontrolü yapıp yapmadığını, yorumlarını öğrenin ve öğretmenle iletişim halinde kalmaya özen gösterin.
Klinik Psikolog Duygu ERTEN