Obsesif Kompulsiz Bozukluk (OKB) Nedir? Türleri & Zorlukları Nelerdir? 

Obsesif Kompulsiz bozukluk(OKB), anlamsızlığı ve yersizliği kişi tarafından kabul edilen, kişinin isteği dışında yineleyen zorlu düşünce ve eylemdir. Obsesif düşünceler ısrarlı ve yineleyicidirler. Zorunlu hareketler (kompulsiyon) genelde takıntıya bağlı, takıntıyı gidermek amacıyla yapılan hareketlerdir. Okb hastalığı içerisinde çok farklı obsesyonlar ve kompulsiyonlar vardır. Bir hastada bunların sadece biri olabileceği gibi bir kaçı da aynı anda bulunabilir. Obsesyon ve kompulsiyonlar genelde birlikte görülebildiği gibi sadece obsesyonların olduğu vakalar da vardır.

 

OKB (Obsesif Kompülsif Bozukluk) Türleri Nelerdir?

Bulaşma obsesyonu: Kişinin mikrop bulaşması, pislenmeye karşı zorlantısıdır. Kişinin kirleneceğine dair zorayıcı bir inancı içerir. Bulaşma obsesyonuna sahip kişiler aşırı temizlik yapma gibi kompulsif davranışlara sahip olabileceği gibi mikrop bulaştıracak ortamlardan uzaklaşma gibi kaçınma davranışları da sergileyebilirler.

 

Kuşku obsesyonu: 

Bu kişilerde iki değerlilik belirgindir. Kişi bütün davranışlarının iyi-kötü, doğru-yanlış, güzel-çirkin, olumlu-olumsuz yönlerini aynı anda düşünür. Ancak eylemde kararsız kalır. “Acaba ocağı kapattım mı?”, “Acaba kapıyı kilitledim mi?” gibi sorular zihinlerini sürekli meşgul eder. Bu tür obsesyonlarda yapılan şeyden ya da ihmalden kişinin kendisine ya da başkalarına zarar gelme endişesi söz konusudur. Yaşanılan duygu daha çok hata ve suçluluktur. Bu obsesyonları kontrol etme kompulsiyonları izler.

 

Saldırganlık obsesyonu: 

Kişinin kendine ya da başkalarına zarar verme ile ilgili düşünceleri içerir. Bu obsesyonlarla mücadele etmek için, bıçak, makas gibi saldırı aracı olarak kullanılabilecek eşyalardan uzak durma, yüksek yerlerden uzak durma, sevilen kişilerden uzak durma gibi kompulsif davranışlar eşlik edebilir.

 

Cinsel obsesyonlar: 

Çoğunlukla kişinin hemcinsiyle ya da çocuklarıyla cinsel ilişki yaşamasına dönük ortaya çıkarlar. Utanma, suçluluk, günahkarlık duyguları yoğun olarak yaşanabildiği için bu obsesyona kontrol ve yıkanma kompulsiyonları eşlik eder.

 

Simetri obsesyonu:

Her şeyin simetrik, düzenli, yerli yerinde olması gerekliliği ile ilgili düşüncelerdir. Bu obsesyonlara düzeltme, sıraya koyma vb. kompulsif davranışlar eşlik edebilir. Evde sürekli eşyaların yerni kontrol eder ve yabancı bir ortama girdiğinde mutlaka gözü ilk simetrik durmayan eşyalara takılır.

 

Somatik obsesyon: 

Hayatı tehdit eden hastalıkları aşırı düşünme şeklinde ortaya çıkar. Kişi hasta olma korkusunu yoğun şekilde yaşar. Kişiler hastalıklardan korunmak için tahlil ve tetkik yaptırmaya aşırı ilgili olabilirler. Sürekli doktora gitme eğilimindedirler.

 

Biriktirme, saklama obsesyonları: 

Kişinin kendisi için maddi ya da manevi değeri olmayan eşyaları saklaması ile ilgili obsesyonlardır. Genelde en sık görülenleri eşya atamama, çöp biriktime v.b.

 

Diğer obsesyonlar: 

Hatırlama ihtiyacı, bell nesneleri gördüğünde sürekli dokunma obsesyonu, belirli şeyleri söyleme korkusu, doğru şeyleri söylememe korkusu, bir şeyleri kaybetme korkusu, uğurlu ve uğursuz sayılar, merdiven ve eşyaları sayma obsesyonu, özel anlamı olan renkler vb. obsesyonlar da vardır.

 

Sık Görülen Kompulsiyonlar Nelerdir?

Kompulsiyonun Türkçe karşılığı “zorlantı”dır. Zorlantı, obsesyonların verdiği rahatsızlıklarla mücadele etmek için gerçekleştirilen, yineleyici, kişinin yapmaktan kendisini alıkoyamadığı davranışlar ya da zihinsel eylemlerdir.

• İçinden veya yüksek sesle sürekli sayı sayma
• El sıkışmayı veya kapı tokmağına dokunmama
• Değeri olmayan şeyleri toplama veya biriktirme
• Kilit, ocak gibi şeyleri sürekli kontrol etme
• Sürekli bir şeyleri belli bir biçimde düzenleme
• Belirli bir sıraya göre yemek yeme
• Akıldan çıkmayan ve uykuyu bölen kelimelere, görüntülere veya düşüncelere takılıp kalma
• Tekrar tekrar yıkanma, duş alma veya ellerini yıkama
• Aynı objeyi –nesneyi sürekli temizleme
• Belirli kelimeleri, cümleleri veya duaları tekrarlama
• İşleri – yemekleri- belirli bir sayıda yapma ihtiyacı

 

Obsesif-Kompülsif Bozukluğa Ne Neden olur?

Nedeni tam olarak anlaşılmamış olsa da, araştırmalar biyolojik ve çevresel faktörlerin OKB ile ilişkili olabileceğini göstermiştir.

• Çevresel ve stres yaratıcı faktörler
• Uzun süre devam eden baskı veya anksiyete
• Aile içi ilişkilerin kötüleşmesi ile kişinin kendini güvende hissetmeme durumları
• Kişinin aşırı kaygılı biyolojk yatkınlığı
• Ailede OKB hastalarının bulunması
• Psikotik bir anne veya baba ile büyümek
• Travmatik bir yaşantının arkasından obsesyonlar gelişebilir ve kompulsiyonlar buna eşlik edebilir.